یکی از مباحث مهم در معاد تجسم اعمال است. تجسم اعمال از جمله مسائلی است که در قرآن و روایات به صورت ویژه به آن اشاره شده چرا که از حساسیت خاصی برخوردار است و در آموزش ترجمه و تفسیر قرآن به صورت ویژه به آن پرداخته می‌شود.
به قول شاعر (جناب آقای حسان) که در دیوان خود آیات سوره‌ی زلزال اینگونه به نظم در آورده است.
این زمین در آن زمان بر بلا ناگهان چون زلزلت زلزال‌ها
از درونش اخرجت اثقال‌ها با تعجب قال الانسان مالها
مردگان خیزند برپا کلهم تا همه مردم یروا اعمالهم
هر که آرد ذره ی خیرا یره هر که آرد ذره‌ی شرا یره
آن زمان خورشید تابان کورت کوه‌های سخت و سنگین سیرت
بها در کام دریا سجرت آتش دوزخ به شدت سعرت
چون در آن هنگام جنت ازلفت خود بداند هر کسی ما احضرت
معنی لغوی
تجسم اعمال که گاهی از آن تعبیر به تمثیل اعمال یا تجسد اعمال می‌شود یعنی اعمال ما جسم پیدا می‌کند.
تعریف تجسم اعمال
تجسم اعمال به این معنا است که اعمال انسان‌ها در صحنه‌ی قیامت باشکل و قیافه خاص خود وارد می‌شوند و به عبارتی دیگر اعمال ما ظاهری دارد و حقیقتی: ظاهر اعمال ما همان چیزی است که ما در دنیا می‌بینیم و زود از بین می‌رود ولی باطن و حقیقت اعمال ما به صورت خاص وارد صحرای محشر می‌شود. یعنی اعمال ما جسم پیدا می‌کند مثلا: جسم نماز و روزه‌ی ما می‌شود قصر در بهشت و نعمت‌های بهشتی و برعکس گناهان و عمل بد ما موجب آتش دوزخ می‌شود.
نا گفته نماند که منظور از اعمال در این بحث مختص به اعمال با اعضا و جوارح بدنی نیست. بلکه شامل اعتقادات، افکار، ملکات نفسانی و روحیات اخلاقی می‌شود.
آیات مربوط به تجسم اعمال
آیات مربوط به تجسم اعمال عبارتند از:
- سوره زلزال
- سوره نساء
- سوره بقره
- سوره آل عمران
- سوره زمر
در ادامه هر یک سوره‌‌های فوق را بررسی خوااهیم کرد.
۱. سوره زلزال
یَوْمَئِذٍ یَصْدُرُ النَّاسُ أَشْتاتاً لِیُرَوْا أَعْمالَهُمْ «۶» فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّهٍ خَیْراً یَرَهُ «۷» وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّهٍ شَرًّا یَرَهُ «۸»
در آن روز مردم به صورت پراکنده (از قبرها) خارج می‌شوند تا اعمال‌شان به آن‌ها نشان داده شود پس هر کس هم وزن ذره‌ای کار خیر انجام دهد آن را می‌بیند و هر کس هم وزن ذره‌ای کار بد کرده آن را می‌بیند. در آموزش تفسیر قرآن مجازی به صورت مفصل در مورد این آیه و تفسیر آن توضیح داده می‌شود.
۲. سوره نساء
إِنَّ الَّذِینَ یَأْکُلُونَ أَمْوالَ الْیَتامى ظُلْماً إِنَّما یَأْکُلُونَ فِی بُطُونِهِمْ ناراً «۱۰»
کسانی که اموال یتیمان را به ظلم و ستم می‌خورند (در حقیقت) تنها آتش می‌خورند. مفهوم آیه این است که کسی که مال یتیم را می‌خورد فقط آتش می‌خورد مثل این است که گویی الان آتش می‌خورد.
۳. سوره بقره
کَذَلِکَ یُرِیهِمُ اللَّهُ أَعْمَالَهُمْ حَسَرَاتٍ عَلَیْهِمْ «۱۶۷»
(آری) خداوند این چنین اعمال آن‌ها را به صورت حسرت زایی به آنان نشان می‌دهد.
۴. سوره آل عمران
یَوْمَ تَجِدُ کُلُّ نَفْسٍ ما عَمِلَتْ مِنْ خَیْرٍ مُحْضَراً وَ ما عَمِلَتْ مِنْ سُوءٍ «۳۰»
روزی که هر کس آنچه از کار نیک انجام داده می‌بیند.
۵. سوره زمر
وَ بَدا لَهُمْ سَیِّئاتُ ما عَمِلُوا «۴۸»
در آن روز اعمال بدی را که انجام داده‌اند برای آن‌ها آشکار می‌شود.
روایات مربوط به تجسم اعمال
امام صادق (علیه السلام) می‌فرمایند: وقتی مومن از قبر خویش خارج می‌شود یک قیافه‌ای در مقابل او ظاهر می‌شود و او را راهنمایی می‌کند و مانع ناراحتی وی می‌شود و تا در بهشت وی را همراهی می‌کند وقتی این شخص از آن قیافه سوال می‌کند تو کیستی؟
جواب می‌دهد من همان خوشحالی و سروری هستم که تو در دنیا در دل برادر مؤمن خود وارد ساختی (اربعین شیخ بهایی حدیث ۳۳)
حضرت محمد (صل الله علیه و آله) می‌فرماید: هیچ عملی در میزان اعمال سنگین‌تر از خوش اخلاقی نیست (بحار الانوار جلد ۷۱ صفحه ۲۹۱)
نتیجه
فهم این حقیقت که اعمال انسان‌ها همان گونه که هست در آخرت به آن‌ها نشان داده می‌شود. علاوه بر این که در جلوگیری از گناه می‌تواند عامل مهمی باشد که حداقل به دو سوال در رابطه با مسائل قیامت جواب می‌دهد.
دو سوال
۱) چرا خداوند کافران را در جهنم می‌سوزاند؟ مگر با سوزاندن گناهکاران چه مشکلی حل می‌شود و در صورتی که تصور ما این باشد که این عذاب از طرف خدایی است که ارحم الراحمین است این سوال حالت جدی‌تری به خود می‌گیرد. به عبارت دیگر رابطه بین گناه و عذاب چگونه رابطه‌ای است؟
۲) چرا افرادی که مثلا ۵۰ سال عمر کرده و در تمام عمر خود کافر بوده‌اند باید به صورت ابدی و مدت زمان طولانی در جهنم بمانند؟
در صورتی که با دقت در آیات فوق تفکر کنیم به خوبی در می‌یابیم که عذاب‌های جهنم و سوزندگی آتش آن در حقیقت باطن اعمال دنیای است و همان دروغ گفتن یا مال یتیم خوردن است که این آتش را ایجاد کرده ولی انسان در دنیا از آن غافل بوده است. در دوره‌های آموزش غیر حضوری تفسیر قرآن به صورت مفصل جواب این دو سوال پاسخ داده می‌شود.
بنابراین ارتباط بین گناه و عذاب مثل جرایم دنیا صرفا اعتباری و قراردادی نیست بلکه انسان‌ها در آتشی می‌سوزند که خود با دستان خود بر افروخته‌اند همانند این که اگر پزشکی بیمار را از برخی چیزها منع دارد و دستور به منع از آن‌ها بدهد حال اگر بیمار به توصیه های پزشک اهمیت ندهد و مرتکب آن‌ها بشود درد و بیماری او افزایش می‌یابد در حالی که این تحمل درد هیچ سود زیانی برای آن پزشک ندارد و عکس العمل طبیعی آن پرهیز نکردن این درد و افزایش این بیماری است.
پاسخ را چنین می‌توان گفت که همان گونه که برافروختن آتش جهنم به وسیله ارتکاب گناهان به دست انسان است خاموش کردن آن و تبدیل آن به گلستان هم درا ختیار او است حال اگر کسی درطول عمر خود عبادتی نداشته در کدام بهشت می‌خواهد برود و کسی که در این دنیا که مزرعه آخرت است کشت نکرده است فردای قیامت محصولی هم برای درو کردن نخواهد داشت بنابراین برای چنین کسی فقط عذاب است و هیچ نجاتی برای وی نخواهد بود.
۰ پاسخ به "تجسم اعمال"